Relatorio: «European Spallation Source (EES), a nova grande infraestrutura europea de investigación»

O proxecto European Spallation Source (ESS) é unha das máis grandes infraestruturas de investigación plantexadas en Europa actualmente. ESS xogará un papel protagonista na resolución dos grandes retos técnicos da sociedade, dado que moitas das solucións a estes retos estaran baseadas no coñecemento da materia a nivel molecular e atómico. Nestas áreas, a ciencia de neutróns ofrece capacidades de investigación únicas.

O proxecto está financiado a través dunha colaboración de 17 paises europeos, e actualmente atópase na súa fase de construcción en Lund, Suecia. ESS producirá  os primeiros protóns que serán lanzados contra un «target» sólido rotatorio en 2019. O target xerará neutróns que serán empregados nun primeiro conxunto de instrumentos baseados na dispersión dos neutróns. ESS acadará a súa capacidade nominal en 2025, empregando un conxunto de 22 instrumentos. ESS usará un acelerador lineal pulsado (2.86 msec) a 14 Hz, ciclo de traballo do 4%, corrente de 62.5mA e 5MW de potencia liberados no «target». A función deste é  convertir este feixe intenso de protóns nun número de feixes intensos de neutróns, converténdoa na fonte de neutróns mais brillante ata o momento.

O Sistema de Control Integrado (ICS) encárgase de controlar tódalas partes da máquina, incluíndo acelerador, target, instrumentos de dispersión de neutróns e toda a infraestructura técnica. ICS conectará as diferentes partes e proporcionará capacidades de operación, control e monitorización de toda a máquina como unha única unidade. Está baseado en EPICS (Experimental Physics and Industrial Control System). ICS inclúe un conxunto de servicios que precisan estar activos independentemente das actividades dos usuarios do sistema de control, por exemplo: arquivado de variables do proceso (PV), monitorización de estados de alarma... etc. O sistema de control inclúe tamén unha serie de servicios centrais, como Timing (que proporciona servicios de sincronización), MPS (Machine Protection System), para protexer a máquina de posibles danos que o feixe de protóns lle poida producir, ou PSS (Personnel Safety System), que protexe ós traballadores da exposición a radiación ou á deficiencia do osíxeno. Todos estes sistemas implican unha serie de decisións tecnolóxicas e requerimentos estremadamente esixentes, que deben de ir acompañados de boas prácticas para estandarizar no maior grao posible as plataformas hardware empregadas e a integración de diferentes dispositivos, así como o desenvolvemento de software ou os procedementos para posta en servicio.

Daniel Piso é Licenciado en Física pola Universidade de Santiago (USC). Realizou a súa tese de doutoramento no Departamento de Electrónica e Computación, e foi  investigador e profesor interino na Área de Arquitectura de Computadores nesta mesma Universidade. Dedicou a súa tese á aritmética computacional, e foi investigador postdoutoral na George Mason University (Virginia, USA). En 2011 incorporouse o proxecto ESS Bilbao, comezando a súa andaina no mundo dos aceleradores. En 2013 incorporouse á sede do proxecto en Lund (Suecia), onde actualmente é Work Package Leader no proxecto de control. Alí concentra a súa actividade en labores de integración do sistema de control, especialmente para o acelerador lineal e a infraestructura técnica.